Sołectwo: Stajkowo |
Liczba mieszkańców na koniec roku 2010 |
515 |
Sołtys wsi |
Mirek Marian |
Adres |
Stajkowo 35, 64-720 Lubasz |
nr telefonu |
67 255 68 63 |
Miejscowości wchodzące w skład sołectwa |
Stajkowo |
Wieś położona ok. 2,5 km na południowy-zachód od Lubasza. Pierwsza wzmianka historyczna o Stajkowie pochodzi z 1580 roku. Wieś należała wówczas do Piotra Bobolickiego, który posiadał 5,5 łana ziemi z 4 zagrodnikami. Następni właściciele Stajkowa pozostają nieznani. W końcu XVIII w. majątek zakupił Kazimierz Graczyński.
Wybudował on parterowy dwór w konstrukcji szachulcowej, do którego później dobudowane zostały dwa murowane alkierze. W 1877 roku właścicielem Stajkowa został Alwin Abrahamsohn z Berlina. Wieś licząca w tym czasie 31 domów oraz 340 mieszkańców ( 322 katolików i 18 ewangelików) zachowała nazwę Staykowo natomiast posiadłość dworska tworząca razem z Pieczyskiem wspólny okręg została przemianowana przez nowego właściciela na „Bismarckhöhe”. Na terenie folwarku działały: cegielnia, torfiarnia, fabryka krochmalu i fabryka serów. Abrahamson na terenie parku wybudował kościół ewangelicki oraz wydzielił teren pod ewangelicki cmentarz. Po I wojnie światowej majątek przeszedł w ręce Włodzimierza Raczyńskiego. Około 1930 roku posiadłość przejęta została przez Bank Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu i nowym – ostatnim przed II wojną światową właścicielem majątku Stajkowo został Zdzisław Orłowski.
Układ przestrzenny: historyczny układ przestrzenny oparty został na skrzyżowaniu lokalnych dróg, gdzie droga biegnąca w kierunku północ-południe z niewielkim rozszerzeniem placowym, stanowi dominującą oś założenia.
W niewielkiej odległości na południe od wsi zlokalizowane zostało obszerne założenie dworsko-parkowe wraz z folwarkiem.
Zabudowa: w układzie zwartym, usytuowana po obu stronach dróg. Historyczna zabudowa gospodarstw wiejskich zachowana bardzo licznie, obiekty objęte ochroną konserwatorską pochodzą głównie z końca XIX w i początku XX w. Reprezentujące tradycyjny typ parterowego domu mieszkalnego, z wysokim dachem dwuspadowym, często o ceglanych elewacjach z zachowanym skromnym detalem architektonicznym: profilowane gzymsy, opaski. Z dawnego założenia dworskiego, najlepiej zachowany pozostał park krajobrazowy ( nr rej. A – 463). Założony na powierzchni ok. 10 ha pierwotnie składał się z części północnej utrzymanej w stylu krajobrazowym oraz części południowej utrzymanej w naturalnym leśnym charakterze. Park zachował ślady dawnej kompozycji ogrodowej: główne osie widokowe, aleje i szpalery oraz pojedyncze, soliterowe okazy drzew. W południowej części parku pozostał zachowany dawny cmentarz ewangelicki z ok. 1877 r. Wzmiankowany w literaturze dwór wzniesiony w końcu XVIII w. przez ówczesnego właściciela Stajkowa – Kazimierza Garczyńskiego, był parterowa szachulcową budowlą, nakrytą dachem czterospadowym; w końcu XIX w. do głównej bryły dobudowane zostały dwa czworoboczne alkierze. Obecnie z dworu zachowane pozostały jedynie częściowo przebudowane alkierze. Dawne obiekty gospodarcze otaczające duże prostokątne podwórze folwarczne zostały również w dużym stopniu przebudowane, wzniesiono też nowe obiekty gospodarcze.
Drugi dawny cmentarz ewangelicki należący do wsi Stajkowo znajduje się ok. 1 km na wschód od zabudowań wiejskich. Cmentarz założony został w 2 poł. XIX w. najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1918 roku.